Terug naar het overzicht
2014

Instructievideo voor slikrevalidatie

De slikrevalidatie vergemakkelijken bij patiënten met hoofd- halskanker die door de behandeling slikproblemen en voedselinname problemen hebben gekregen. Slikrevalidatie preventief starten, voordat de patiënt behandeld wordt zodat deze voorafgaand aan zijn/haar behandeling kan starten met spieversterkende oefeningen. Tijdens de behandeling kan de patiënt vervolgens de oefeningen blijven doen waardoor hij/zij minder klachten krijgt.

Algemene inleiding
Patiënten met kanker in het hoofd-halsgebied kunnen afhankelijk van de plek, het stadium van de tumor en de behandeling problemen met slikken ervaren. Studies tonen aan dat door de operatie en behandeling met radiotherapie of chemoradiatie anatomische veranderingen en bewegingsbeperkingen ontstaan waardoor het slikmechanisme verstoord raakt. Daarnaast treedt door de therapie een vertraging in de transporttijd van de bolus op, beperkingen in voedingsconsistenties, smaakverlies, verandering van de perceptie van het slikken en veelal vermindering van het plezier in eten waardoor de patiënt inboet op de kwaliteit van leven.
Deze veranderingen hebben vaak grote gevolgen: Een patiënt kan door bijvoorbeeld een verminderde controle over de tong of het ontbreken van een deel van de tong moeilijker of niet meer kauwen Een patiënt verliest mogelijk af en toe vocht of voedsel uit de mond Het doorslikken van vocht en/of voedsel kan moeilijk zijn Het eten kan in de luchtpijp of neusholte terechtkomen, wat op lange termijn kan leiden tot longontstekingen en verstikking. Op de langere termijn leiden deze klachten vaak tot ongewenst gewichtsverlies, hetgeen het herstel niet bevordert
Logopedische begeleiding van slikproblemen tijdens en na (chemo)radiatie. Indien tijdens of na bestraling, eventueel in combinatie met chemotherapie, de patiënt slikproblemen aangeeft wordt de logopedist in een zo vroeg mogelijk stadium ingeschakeld. Ook langere tijd na de bestraling kan de patiënt slikproblemen ervaren.
De logopedist bespreekt tijdens een consult de klachten, bekijkt de mondholte en de bewegingen van de kaak, lippen en tong. Op basis van dit onderzoek bepaalt de logopedist in overleg met de patiënt de mogelijkheden voor revalidatie.

Slikrevalidatie
Slikrevalidatie kan worden gestart zodra de patiënt problemen ervaart in het veilig en efficiënt verwerken van oraal voedsel. Afhankelijk van het probleem kan de logopedische behandeling van slikstoornissen bestaan uit onder andere onderstaande componenten: Houding De houding is van grote invloed op het slikken. Afhankelijk van het slikprobleem kunnen verschillende hoofdhoudingen geadviseerd worden. Consistentieaanpassingen Bij vaak verslikken in dranken is het bijvoorbeeld veiliger om verdikkingsmiddel te gebruiken. Toepassen van slikstrategieën Dit zijn trucjes om het slikken veiliger en gemakkelijker te laten verlopen. De logopedist kan beoordelen of er slikstrategieën zijn die de individuele patiënt kunnen helpen. Oefeningen Er zijn oefeningen om de bewegingen en de kracht van de spieren in de kaak, lippen, tong, gehemelte en strottenhoofd te stimuleren.

Probleem
De logopedist ziet de patiënt gedurende een half jaar maximaal vijf maal op het spreekuur. Zij adviseert met betrekking tot bovenstaande aspecten en legt een aantal oefeningen uit waarmee de patiënt zijn/haar voedselinname kan vergemakkelijken of verbeteren. De adviezen en oefeningen zijn niet allemaal gemakkelijk en daarbij luisteren ze nauw. Worden ze verkeerd uitgevoerd dan heeft de patiënt er geen baat bij en blijven de problemen bestaan waardoor op langere termijn ernstige klachten kunnen ontstaan.
Bovendien komen patiënten pas in beeld bij de logopedist nadat deze heeft aangegeven problemen te ervaren. Patiënten die niet aangeven klachten te hebben krijgen vaak geen ondersteuning.

Plan van aanpak
Vorig jaar is door een stagiaire een eenvoudige instructievideo gemaakt met eigen middelen. Deze video is inmiddels door diverse logopedisten bekeken en van commentaar voorzien. Ook andere professionals hebben feedback gegeven op de video. Tenslotte is aan een aantal patiënten gevraagd om de video te bekijken en deze op begrijpelijkheid en wenselijkheid te beoordelen.
De conclusie van deze beoordelingsrondes is dat deze video zeker zou kunnen ondersteunen in het uitvoeren van de oefeningen. Maar de huidige video is kwalitatief onvoldoende om te kunnen gebruiken. Taalgebruik moet eenvoudiger, uitvoering moet professioneler en de grafische vormgeving moet beter. Bovendien zou de video via internet beschikbaar moeten zijn. Dit is voor veel patiënten veel makkelijker en door deze op een website te zetten kunnen we een groter publiek bedienen.
De audiovisuele dienst van het Maastricht UMC+ is bereid om samen met de afdeling logopedie een video met alle relevante oefeningen en slik strategieën te maken. Deze video wordt vervolgens geschikt gemaakt voor internet.
De instructie bestaat uit verschillende visuele oefeningen en strategieën begeleid door mondelinge uitleg, Een aantal visuele animaties complementeert de instructie film. Zodra de film klaar is zal deze nogmaals getest worden om vervolgens op de website van het Maastricht UMC te worden geplaatst.
We brengen patiëntenverenigingen op de hoogte van het bestaan van de instructie film. Bovendien geven we patiënten die door hun behandeling te maken kunnen krijgen met slikklachten het advies om de film te bekijken en de oefeningen uit te voeren. Door deze instructie op een website te plaatsen bereiken we een grote doelgroep waar nu nog geen ondersteuning voor is.

Oncologische zorg verbeteren?

Heb jij ook een goed idee?
We helpen je graag op weg, mail naar oncocarechallenge.nl@sanofi.com

Ja, ik doe mee